No ano 1975 morre Franco e tres anos máis tarde as Cortes democráticas aproban a Constitución de 1978 actualmente en vigor. Establécese nela a cooficialidade de galego e castelán en Galicia pero o recoñecemento oficial prodúcese no ano 1981, no Estatuto de Autonomía. Nos sucesivos anos entraron en vigor leis que normalizaban a situación do galego. A sociedade galega deixa de ser maioritariamente rural e agrícola, deixa de ser un país de emigrantes para converterse nun país que acolle inmigrantes, aumenta a esperanza de vida e comeza un progresivo envellecemento da poboación. En resumo, Galicia, ao igual que España, democratízase e a súa sociedade sofre cambios. Este contexto socio-político sitúa ao galego nunha situacións en que se pode editar de todo, é dicir, aparece a pluralidade temática.
Na década dos 80 houbo un aumento exponencial do número de obras publicado, favorecido pola introdución do galego no ensino, que abre unha demanda potencial de lectores novos con expectativas radicalmente distintas ao lector dos anos setenta (universitario, ideoloxizado...), o que explica a aparición dunha boa literatura infantil e xuvenil e tamén a orientación temática dunha parte considerábel da literatura.
Isto supuxo que se multiplicasen as empresas editoriais (Galaxia, Sotelo Blanco, Bahía, Xerais, A Nosa Terra…), os premios (Premio Blanco Amor e Xerais) e revistas literarias (Biblos=Círculo de Lectores).
Como característica desta nova etapa debemos destacar unha maior diversificación en todos os aspectos: de estilos, de temas e de rexistros lingüísticos. Ademais publícanse parte das novelas centradas na guerra civil e posguerra, case todas escritas moitos anos antes no exilio.
A narrativa dos 80 supón toda unha serie de cambios importantes provocados polos cambios políticos, a proliferación de editoriais (Xerais e Sotelo Blanco) e a aparición de premios (Premio Blanco Amor e Premio Xerais). Esta situación xera un mercado estable e a aparición de novas voces literarias.
Os autores máis destacados deste período obteñen certa relevancia dentro da nosa literatura por gañar algún dos dous premios anteriores. É o caso de autores como: Freixanes, Alfredo Conde, Martínez Oca ou Xavier Alcalá. Estes autores abarcan diferentes xéneros e temáticas:
r a novela histórica: O triángulo inscrito na circunferencia de Freixanes
r a novela xeracional: A nosa cinza de Xavier Alcalá
r a novela experimental: Un ano e un dia de Martínez Oca
r a novela realista: Fumes de papel de Alfredo Conde
Unha das novidades deste período é a aparición da narrativa feminina ou feminista que lle da unha nova reinterpretación ao feito literario. É o caso de voces como as de:
- María Xosé Queizán en Amantía ou Amor de tango e
- Margarida Ledo en Mamá-Fe, obra baseada no mundo audiovisual.
Espazo á parte merece a literatura experimental e a ruptura cos xéneros literarios tradicionais de Suso de Toro con obras como Caixón desastre, Polaroid ou Land Rover.
Neste período fecundo da nosa historia cultural, que corresponde co final da vida dos vellos mestres nados nas primeiras décadas do século (Blanco Amor, Cunqueiro...) e mais coa obra de madureza dos mozos que participaron na recuperación cultural dos anos 50 e 60 (Ferrín, Casares, Neira Vilas...) incorpóranse á literatura galega moitos novos narradores.
Na década dos 90 seguen tendo moito vigor algúns dos xéneros precedentes (novela xeracional, realista, histórica, experimental) e aparecen outros novos como a crónica ou o diario, que procuran un punto de encontro entre a narración literaria e o xornalismo.
A década dos 90 vaise caracterizar pola proliferación de novas liñas temáticas:
r Histórica: Segue a ser unha das liñas máis cultivadas na década dos 90, ben como reconstrución dun pasado mítico ou ben dende perspectivas realistas. Continúa con Darío Xoán Cabana e María Gándara.
r Policial: o xénero de maior difusión vai ser a novela policial pensada para o público xuvenil e pola súa difusión a través do ensino: Crime en Compostela de Carlos G Reigosa.
Dentro deste xénero a novela negra permite introducir notas de costumismo urbano e crítica social ademais dun certo experimentalismo expresivo. Un exemplo pódese observar en obras de Roque Morteiro, pseudónimo de Xelís de Toro.
A presenza de humor esperpéntico mesturado cunha fina crítica social e costumes ten cabida na narrativa humorística…(Gonzalo Navaza, Xavier Alcalá).
r Ficción científica: Iniciada por Ramón Caride con Soños eléctricos.
r Erotismo: Bieito Iglesias
r Sentimentalismo: Ramiro Fonte
r Western: Reigosa
r Xénero fantástico e marabilloso: cultivado por Darío Xoán Cabana e Xosé Miranda.
r Urbano e experimental: A derradeira das liñas temáticas é a narrativa urbano e experimental, centrada na exploración da marxinalidade urbana nas novelas de Suso de Toro ou Cid Cabido.
r Un fenómeno exclusivo é a literatura bravú, transgresora e irreverente cos canons literarios tradicionais (Jaureguizar, Fran Alonso…).
Outros autores apostan polo tratamento poético da linguaxe, é o caso de Anxo Angueira ou Ramiro Fonte.
Os autores desta etapa teñen o seu recoñecemento literario en Galicia e fóra, coa tradución e os premios acadados. Os máis significativos son:
0 Manuel Rivas. Ela, maldita alma, Que me queres amor?, O lapis do carpinteiro
0 Xosé Carlos Caneiro. Un xogo de apócrifos, O infortunio da soidade, A rosa de Borges, Ébora, Tres tristes tigres
Nos últimos anos desta etapa está a producirse un boom de narrativa de mulleres (como sucedera pouco antes na poesía) que aínda sendo moi variada posúe algúns trazos comúns: protagonismo feminino, cuestionamento dos valores patriarcais e dos roles tradicionais, as relacións entre mulleres...
Mención á parte merece a literatura infantil e xuvenil. Algúns dos seus autores, aínda que ningún deles se dedica en exclusiva a este xénero son:
* Marilar Aleixandre A expedición do Pacífico
* Fina Casalderrey autora de grande éxito con moitas das súas obras, desde nenos pequenos ata adolescentes, con multitude de premios e traducida a todas as linguas da península. ¡Asústate, Merche!, O misterio dos fillos de Lúa, Dúas bágoas por Máquina...
* Agustín Fernández numerosos títulos e ampla variedade temática. Cartas de inverno, Aire negro, Trece anos de Branca, Rapazas, Cos pés no aire, Noite de voraces sombras…
Os comezos do novo século vanse caracterizar pola continuidade na diversidade de xéneros e pola ampliación de liñas temáticas.
» continuidade da novela negra: Diego Ameixeiras ou Marcos Calveiro (Festina lente)
» continuidade novela histórica con Teresa Moure (Herba moura).
» literatura feminina con Anxos Sumai (Así nacen as baleas) ou Teresa Moure (Benquerida catástrofe).
» Exploración de novas realidades como Yolanda Zúñiga (Vidas Pos-it) ou Senchu Sende (Made in Galiza)
No hay comentarios:
Publicar un comentario