No ano 1975 morre Franco e tres anos máis tarde as Cortes democráticas aproban a Constitución de 1978 actualmente en vigor. Establécese nela a cooficialidade de galego e castelán en Galicia pero o recoñecemento oficial prodúcese no ano 1981, no Estatuto de Autonomía. Nos sucesivos anos entraron en vigor leis que normalizaban a situación do galego. A sociedade galega deixa de ser maioritariamente rural e agrícola, deixa de ser un país de emigrantes para converterse nun país que acolle inmigrantes, aumenta a esperanza de vida e comeza un progresivo envellecemento da poboación. En resumo, Galicia, ao igual que España, democratízase e a súa sociedade sofre cambios. Este contexto socio-político sitúa ao galego nunha situacións en que se pode editar de todo, é dicir, aparece a pluralidade temática.
Na década dos 80 houbo un aumento exponencial do número de obras publicado, favorecido pola introdución do galego no ensino, que abre unha demanda potencial de lectores novos con expectativas radicalmente distintas ao lector dos anos setenta (universitario, ideoloxizado...), o que explica a aparición dunha boa literatura infantil e xuvenil e tamén a orientación temática dunha parte considerábel da literatura.
Isto supuxo que se multiplicasen as empresas editoriais (Galaxia, Sotelo Blanco, Bahía, Xerais, A Nosa Terra…), os premios (Premio Blanco Amor e Xerais) e revistas literarias (Biblos=Círculo de Lectores).
O último terzo so século XX e principios do século XXI é unha época caracterizada por unha eclosión poética e por un forte cambio temático e formal que supón a decadencia da poesía social e realista e a aparición dunha maior diversidade temática e formal.
Cómpre chegar a 1976 para que obras como Con pólvora e magnolias de Xosé L. Méndez Ferrín e Mesteres de Arcadio López Casanova comecen a explorar novas vías formais e o discurso poético se abra a contidos de carácter intimista, existencial e cultural. O cambio tiña que vir dado por un home metido de cheo na política e na protesta social como Méndez Ferrín. Será a partir da década dos 80 cando se consolide esta tendencia, dominada polo culturalismo, pola preocupación formal e pola apertura temática. E na década dos 90 xorde una actitude crítica fronte á etapa anterior, tanto na linguaxe poética como nos temas.
Co remate da ditadura e a chegada da democracia préstase máis atención aos recursos formais e á dimensión estética do poema, ademais preséntanse novos temas de carácter intimista, existencial, metafísico, mitolóxico e cultural; e aparecen referencias a personaxes, obras e linguas estranxeiras.
Os autores deste período reúnense en colectivos para ser máis efectivos na loita antifranquista e para darse a coñecer dunha maneira máis eficaz apoiándose entre si. Os colectivos de maior relevancia son:
· O Grupo poético Cravo Fondo, enmarcado nunha liña intimista e lírica, que derivará nunha tendencia ao cultismo e ao clasicismo. Algúns dos poetas deste grupo son: Xesús Valcárcel e Fiz Vergara.
· O Grupo poético Rompente, que reacciona bruscamente ante toda a poesía anterior, cunha temática na que se inclúe o medio urbano galego e a asimilación das vangardas. Silabario da turbina e A dama que fala de Antón Reixo son as obras máis representativas.
Xeración dos 80: Cómpre sinalar que a ampla difusión desta nova fornada de poetas débese sobre todo ao interese da promoción editorial e revistas poéticas como Coordenadas, Dorna, Escrita, Cen Augas e dos abundantes premios de poesía convocados por institucións privadas ou por concellos e deputacións... como o Esquío ou o Facho.
Os autores comezan a publicar a principios desta década e rexeitan a estética socialrealista comparten unha trazos comúns, como son:
» Culturalismo e fixación dunha lingua literaria: nas súas composicións botan man de elementos das literaturas portuguesas, española, hipanoamericana e univesal, desde os clásicos grecolatinos ata a época contemporánea. E doutras ciencias e artes como a filosofía, a mitoloxía, a música...etc.
» Cosmopolitismo
» Preocupación formalista: que se reflexa nun código lingüístico máis elaborado e de maior corrección.
» Apertura temática e grandes temas poéticos: destacan os temas como o amor, o erotismo, o paso do tempo, a nostalxia, a morte, a soidade…
En resumo, toda esta poesía está dominada por un ton melancólico, unha grande riqueza expresiva e formal e unha forte dose de referencias culturais que poñen de manifesto a grande influencia de Méndez Ferrín e Cunqueiro.
Algúns dos autores e obras máis destacados son:
o Eusebio Lourenzo: Os días olvidados, O corpo e as sombras…
o Miguel Anxo Fernán Vello: Memorial de brancura, Libro das paisaxes vivas…
o Pilar Pallarés: Entre lusco e fusco, Sétima soidade, O libro das devoracións…
o Claudio R Fer: Poemas do amor sen morte, Histria da lúa, Tigres de ternura…
o X.M Álvarez Cáccamo: Praia das furnas, Arquitecturas de Cinza…
o Xavier R. Baixeras: Beira Norte, Fentos no mar…
o Manuel Rivas, Lois Pereiro…
Xeración dos 90 e inicios do XXI: Seguen publicando os poetas anteriores e aparecen outros escritores novos que se caracterizan por:
» Carácter vangardista, rupturista.
» Abordan temas sociais defendendo alternativas como a antiglobalización, o feminismo, a antimilitarismo, o ecoloxismo…
» Reinterpretan a tradición en clave humorística, satírica ou ideolóxica.
» Leva a cabo un reflexión literaria tratando temas eternos (amor, vida, morte) de forma renovadora.
» Triúnfa o perfomance, é dicir, combinan elementos e a poesía deixa de ser lida para pasar a ser un espectáculo.
» Importante presenza de voces femininas que falan desde a súa experiencia.
» Optan por unha linguaxe próxima e intelixible que atraia ao lector.
Procuran novos formatos para a difusión da poesía como recitais en pubs, festas, concertos… para achegar a poesía á mocidade. Xorden novas coleccións de poesía (Illa Verde) e aumenta o número de certames poéticos e de institucións que conceden premios como Pen Clube ou Asociación de Escritores en Lingua Galega (AELG).
Co obxecto de canonizar a poesía galega en 1992 Xerais publica Para saír do século. Nova proposta poética de Luciano Rodríguez e Teresa Seara.
Da poesía dos 90 podemos destacar:
o Yolanda Castaño: Vivimos no ciclo das erofanías…
o Emma Pedreira: Diario bautismal dunha anarquista morta…
o Lupe Gómez: Os teus dedos nas miñas bragas con regra…
o Martín Veiga: As últimas ruinas…
o Chus Pato: Urania, Nínive, A ponte das poldras…
o Batallón Literario da Costa da Morte: Rafa Villar, Miro Villar, Fran Alonso…
No hay comentarios:
Publicar un comentario